Kamienne fortyfikacje z wczesnej epoki brązu na Górze Zyndrama

Kamienne fortyfikacje na Górze Zyndrama powstały na samym początku istnienia osady z wczesnej epoki brązu. Z obserwacji dokonanych podczas wykopalisk jednoznacznie wynika, że wzniesienie muru musiało poprzedzać zarówno dalsze prace ziemne prowadzone na terenie warowni, jak i powstanie zabudowy w jej wnętrzu. Najbardziej prawdopodobnym czasem powstania tej konstrukcji jest połowa XVIII stulecia p.n.e. 

Ustalenie to oparte jest na ocenie wieku zabytków odkrytych w warstwach sąsiadujących z konstrukcją kamienną oraz na wynikach datowania radiowęglowego. W trakcie istnienia osady z wczesnej epoki brązu fortyfikacje nie były najprawdopodobniej rozbudowywane. Przeciwnie, wydaje się, że najbardziej skomplikowaną postać miały one na samym początku swojego istnienia, a w kolejnych generacjach niektóre z ich pierwotnych elementów straciły swoją funkcję, zaś mur stopniowo zaczął ulegać destrukcji.

W oparciu o badania metodami geofizycznymi oraz obserwacje ukształtowania terenu można przyjąć, że konstrukcja kamienna otaczała osadę od wschodu, północnego-wschodu i północy, a więc od strony łagodniejszych stoków wzniesienia. Jej całkowita długość wynosi 200 metrów. Na południowym i zachodnim krańcu szczytowego wypłaszczenia Góry Zyndrama nie ma śladów umocnień, natomiast bardzo płytko występuje podłoże skalne. Najprawdopodobniej to stąd pozyskiwany był materiał do budowy muru, a powstałe w trakcie jego pobierania skalne urwiska mogły jednocześnie stanowić skuteczną barierę dla potencjalnych napastników.

Podczas wykopalisk rozpoznana została północno-wschodnia część muru. Jest on obecnie zachowany na wysokość od kilkudziesięciu centymetrów do nieco ponad metra. Pierwotnie wznosił się on jednak na wysokość co najmniej dwóch-trzech metrów. Konstrukcja została wykonana w technice suchego muru, czyli bez zaprawy. W chwili, kiedy mur zaczął się rozsypywać ogromna masa kamieni potoczyła się w dół stoku tworząc rozległe rozsypisko. W trakcie badań archeologicznych te przemieszczone kamienie usuwane są po to, aby dotrzeć do głębiej znajdującej się, nienaruszonej dolnej partii muru.

Mur z Góry Zyndrama został wykonany w planowy sposób, z różnego rodzaju materiału: wybranych ze złoża piaskowców oraz dużych otoczaków. Potężne, ważące nawet do pół tony, bloki kamienne tworzą jego zewnętrzne lico. Cześć z tych kamieni ma bardziej regularny kształt sześciobocznych płyt, część zaś to po prostu wielkie „cyklopowe” głazy. Od wewnątrz do fasady przylega ściana zbudowana z kilku rzędów mniejszych i nieregularnych kamieni. Co pewien czas rozmieszczone są też wąskie, podłużne kamienie, tzw. sięgacze, których zadaniem było spajanie lica z wewnętrzną częścią konstrukcji. Całkowita grubość tak zbudowanego muru wynosi około dwóch metrów.

Do wnętrza osady prowadzić musiało kilka wejść. W 2015 roku, mniej więcej na środku wschodniego odcinka muru została odkryta niewielka brama. Miała ona postać korytarza o szerokości 140 cm i długości nieco ponad dwóch metrów, o ścianach zbudowanych z wysokich płyt piaskowcowych. Aktualnie trwają badania na terenie północnej bramy do warowni. W tej strefie wzdłuż muru, w najstarszej fazie jego istnienia, biegł chodnik z kamiennych płyt, o szerokości około półtora metra. Poniżej zaś głównej linii fortyfikacji znajdował się skomplikowany układ kamiennych konstrukcji zabezpieczających wejście do grodu.